فروش موبایل قطعات لوازم جانبی نیشابور

نِیشابور یا نیشاپور[پانویس ۱] (دربارهٔ این پرونده تلفظ راهنما·اطلاعات فارسی نوشده از فارسی میانه:n y w sh h p w h r y نیو شاهپوهر، به‌معنای: شهر نوساختهٔ شاهپور) دومین شهر بزرگ استان‌های خراسان ایران،[۱۸] پایتخت تاریخی و سابق بخش غربی خراسان بزرگ (یا همان رَبْعِ نیشابور[۱۹][۲۰])، پایتخت طاهریان[۲۱] پس از مرو و پایتخت سابق امپراتوری سلجوقی،[۲۲][۲۳] از شهرهای جاده ابریشم قدیم،[۲۴][۲۵] مرکز شهرستان نیشابور و سومین شهر بزرگ شرق ایران پس از مشهد و زاهدان است. این شهر در دامنه‌های جنوبی رشته کوه بینالود و در شمال دشت نیشابور قرار داشته و از مهم‌ترین مراکز تاریخی، گردشگری و صنعتی خراسان می‌باشد و نقش پررنگی در تاریخ، تمدن و فرهنگ ایرانی داشته‌است.

این شهر در طول تاریخ دارای نام‌های مختلفی بوده و یکی از تاریخی‌ترین و قدیمی‌ترین شهرهای شرق ایران و خراسان به‌شمار می‌آید و شهر کهن و تخریب شده نیشابور توسط مورخان با شهرهای شناخته شده دوران طلایی اسلامی چون بغداد،[۲۶][۲۷]دمشق،[۲۸] قاهره،[۲۹] قیروان و بصره مقایسه شده‌است.[۳۰][۳۱] اَبَرشَهر یکی از نام‌های باستانی نیشابور (یا همان نیو شاپور به معنی شاهپور پهلوان) و نام قدیم استان‌های خراسان فعلی ایران نوین یا ربع نیشابور[۳۲] بوده‌است؛ این ناحیه، در متون پهلوی، با دریاچه سوور که آذربرزین مهر (آتش بهرام) در کنار آن قرار داشته، پیوند خورده‌است.[۳۳] ابرشهر یا همان نیشابور،[۳۴] یکی از ساتراپ‌های ایران در دوران پیش از اسلام بود و فرمانروا یا مرزبان این ساتراپی، لقب اختصاصی کنارنگ را داشت.[۳۵]

نیشابور در طول تاریخ به دلایل مختلفی چون وجود آب و هوایی منحصر به فرد، معدن فیروزه، صنعت و هنر سفالگری، کشاورزی[۳۶] و قرارگیری در موقعیتی راهبردی-دفاعی،[۳۶] یکی از مسیرهای مهم اقتصادی و اصلی جاده ابریشم،[۲۵][۲۲][۲۱] یکی از قطب‌های علوم مادی و اسلامی،[۲۲] و یکی از شهرهای شهره ایران، خصوصاً در دوران طلایی اسلامی بوده‌[۲۵] و از نیشابور و شخصیت‌های نیشابوری بارها در آثار تاریخی، اسطوره‌ای، و ادبی همچون در اوستا (رَئِوَنْت) و شاهنامه[۳۷] سخنی به میان آمده‌است. در طول تاریخ از نیشابور با عنوان نمادین شهر فیروزه نیز یاد شده و این شهر مرکز صادرات مرغوب‌ترین و با کیفیت‌ترین معدن سنگ فیروزه جهان در طول تاریخ بوده‌است.[۳۸][۳۹] نیشابور در طول تاریخ بارها تخریب شده و به عنوان نمونه می‌توان به تخریبات صورت گرفته در سقوط نیشابور در حملات مغول و زله‌های پیاپیی که نقشی در تخریب‌های متعدد صورت گرفته در این شهر داشته‌اند اشاره کرد. اکنون عمده باقی‌مانده‌های تاریخی و باستانی ابرشهر یا همان نیشابور کهن که بزرگ‌ترین عرصه تاریخی در ایران[۴۰][۴۱] می‌باشد را می‌توان در حاشیه جنوبی شهر کنونی یافت.

شهر امروزین نیشابور از لحاظ اداری دارای سه منطقه شهری بوده و از اهمیت موقعیت ترابری برون‌شهری آن می‌توان به قرارگیری در مسیر جاده ۴۴ ایران، بخشی از بزرگراه ۱ آسیا، و مسیرریلی مشهد-تهران اشاره کرد. در این شهر همچنین می‌توان آثار معماری متعدد تاریخی و نوین منحصر به فردی چون آرامگاه خیام نیشابوری، آرامگاه عطار نیشابوری، مجتمع اخترشناسی و افلاک‌نمای خیام، عمارت و باغ امین اسلامی و باغ ملی نیشابور را مشاهده کرد و نقاط آموزشی، دانشگاهی، تاریخی، تجاری، درمانی، طبیعی و تفریحی متعددی در سطح این شهر دیده می‌شوند. از مهم‌ترین ویژگی‌های اقتصادی کلان نیشابور نیز می‌توان به وجود مجتمع فولاد خراسان، نیروگاه سیکل ترکیبی خیام، سه شهرک صنعتی در اطراف شهر، معادن مختلف، صنعت گردشگری و صنعت کشاورزی اشاره کرد.[۴۲]

مردم این شهر و شهرستان عمدتاً به زبان فارسی با گویش نیشابوری صحبت می‌کنند و نیشابور علاوه بر اهمیت تاریخی و اساطیری در مزدیسنا دارای اهمیت در تاریخ فرقه‌های مختلف اسلام همچون شیعه دوازه امامی، اهل سنت، تصوف و اسماعیلیه نیز می‌باشد.

نیشابور یکی از شهرهای عضو ایران در دو سازمان بین‌المللی جامعه کهن شهرها (LHC)[۴۳] و ICCN (وابسته به یونسکو)[۴۴] است. همچنین، تعداد زیادی از کشفیات باستانی ناحیه شهر تخریب شده این شهر همانند شطرنج نیشابوری در موزه متروپولیتن نیویورک، موزه بریتانیا لندن، موزه ایران باستان تهران و دیگر موزه‌های بین‌المللی نگه‌داری و در معرض دید عموم به نمایش گذاشته می‌شود.[۲۵][۴۵][۴۶]

نام‌شناخت
مقالهٔ اصلی: پیشینه نام نیشابور
ریشه‌شناسی
نام ( نیشابور) که در متون گوناگون؛ به گونه‌های نیشاپور، نشابور و نیسابور نیز آمده‌است، گونهٔ دگرگون‌شدهٔ واژه‌ای مرکب از زبان پهلوی ساسانی است. در خط اوستایی به صورت نوشته می‌شود که دربرگیرندهٔ: (نی + شا + پور) است.[۴۷]

بخش اول:(نی)، سه دیدگاه دربارهٔ ریشهٔ آن مطرح است:

برگرفته از نِهْ؛ از ریشهٔ فعل نهادن؛ به معنی جای و شهر.[۴۸][۴۹]
برگرفته از نْیْو؛ صفت؛ به معنی دلیر، مردانه، بهادر، زیبا و خوب[۵۰][۵۱]
دگرگون‌شدهٔ نیک[۵۲]؛ صفت؛ به معنی خوب، خوش، زیبا و شخص نیکوکار[۵۳][۵۴]
بخش دوم و سوم: (شا + پور)؛ دگرگون‌شدهٔ شاه‌پوهر (شاه‌پور، شاپور) و گونهٔ معرب آن، سابور؛ به معنی شاهزاده و پسر شاه. (شاه‌پوهر) در واژهٔ نیشابور، نام خاص است و یادآور سازندهٔ شهر است. شاپور یکم ساسانی نیشابور را ساخت و قدمت نیشابور متعلق به دوره ساسانیان است.[۵۵] نام نیشابور، به هر سه گونهٔ نِهْ‌شاهپور (شهر شاپور)، نْیْوشاهپور [nēv-(ā)hpur / nēv-āpūr][۵۶][۵۷] (شهر زیبای شاپور یا شاپور دلیر و خوب) و نیکْ‌شاهپور (شاپور خوب و نیکوکار) به رویداد تاریخی نبرد شاپور اردشیران اشاره می‌نماید[۵۸] و چنان‌که در بند پانزدهم نسک پهلوی شهرستان‌های ایرانشهر آمده‌است: وی پس از شکست دادن پهلیزک تورانی، دستور داد تا در این نبردگاه، نیشاپور را بسازند.[۵۹]

شیوهٔ نگارش
نِیْشابور، نام رسمی و معاصر این شهر و شهرستان پیوسته به آن است[۶۰] که در نام دامنهٔ وبگاه‌های شهرداری،[۶۱] فرمانداری[۶۲] و دانشگاه نیشابور[۶۳] نیز ثبت شده‌است. این نام، همچنین بر پایهٔ شیوه‌نامهٔ آوانگاری کلی نام‌های جغرافیایی ایران سازمان نقشه‌برداری کشور؛ به گونهٔ آوانگارِ Neyābur و نویسه‌نگارِ Neyshābūr ثبت شده؛ از این روی، گونهٔ نوشتاریِ درست این واژه در زبان انگلیسی Neyshabur است؛ اما نْیْشاپُور [Niāpur] گونهٔ رایج خوانش نام این دیار، در متون انگلیسی‌زبان است. منابع انگلیسی‌زبان (به عنوان زبان بین‌المللی) به نوشتار واژهٔ نیشابور به گونهٔ نْیْشاپُور (Nishāpur)-یعنی با حفظ همخوان (حرف بی‌صدای) پ» (P)؛ به گونه پارسی این واژه- گرایش یافته‌اند. به هر روی؛ در دانشنامه‌های پرکاربرد انگلیسی‌زبان همچون بریتانیکا، امریکانا و ایرانیکا، گونهٔ نوشتاری انگلیسی‌شدهٔ Neyshabur نیز پذیرفته شده‌است.[۶۴] همچنین نشابور [Nəābur]، گونهٔ دگرگون و کوتاه‌شدهٔ نام نیشابور است که در گفتگوهای روزمرهٔ مردم، متون فارسی قدیمی و همچنین نبشته‌های ادبی و شعر کاربرد یافته‌است. یاقوت حموی (قرن هفتم هجری) یادآور شده‌است که مردم، این شهر را نَشاوُور می‌نامند.[۶۵]فریدون گرایلی، تاریخ‌نگار معاصر، به نقل از زینت‌المجالس مجدالدین محمد حسینی، گونه‌های دیگری از این نام، همچون نشاور، نشابور را ثبت کرده‌است.[۶۶] در متون ادبی کهن فارسی، کاربرد گونهٔ نشابور، بسیار رایج است. چنان‌که در حکایت‌های کتاب اسرارالتوحید می‌خوانیم: شیخ ما، به نشابور بود؛ بازرگانی، شیخ را تنگی عود آورد و هزار دینار نشابوری»[۶۷] خاقانی شروانی در بیتی از قصیده‌اش در وصف خراسان، از نشابور می‌گوید:[۶۸]

من که خاقانی‌ام؛ ارآب نشابور، بچشم؛ بنگرم صورت سبحان، به خراسان آیم
و مهستی گنجوی فرارسیدن بهاران در مرو و بلخ و نشابور و هرات را چنین به تصویر کشیده شده‌است:[۶۹]

در مرو؛ پریر، لاله انگیخت دی؛ نیلوفر، به بلخ در آب گریخت
در خاک نشابور؛ گُل، امروز آمد فردا به هری؛ باد، سمن خواهد ریخت
گونهٔ نشابور هنوز هم در زبان نیشابوریان و بیان اهالی نیشابور امروز، رایج است و آوانوشت آن [Nəābur] می‌باشد.[۷۰] گفتنی است: واکه (حرف صدادارِ) ə در آوانوشت واژه نشابور [Nəābur]، واکه‌ای میانجی است که در زبان فارسی معیار امروز، کاربرد ندارد.[۷۱]